این روزها خبرهای امیدوارکننده‌ای از صنعت دامپروری کشور به گوش نمی‌رسد. صنعتی که تأثیر مستقیم در تأمین سلامت افراد جامعه دارد، حالا در فضایی مه‌آلود و بدون تدبیر، در سراشیبی قرار گرفته است. برای درک این وضعیت، کافی است به آماری که به تازگی در مرکز آمار منتشر شده است، نگاهی داشته باشید. آمار نشان می‌دهد، در پاییز امسال نسبت به فصل مشابه سال گذشته، تولید گوشت قرمز با کاهش ۲۰ درصدی مواجه شده است.

به گزارش تابناک اقتصادی؛ یکی از نتایج تلخ این کاهش، در افت عرضه گوشت به بازار در مقابل افزایش تقاضا بوده که در کنار عواملی دیگر باعث جهش قیمت گوشت در سبد مصرفی خانواده‌ها شده است. اما در این میان، خبرهای بدتر از افت تولید گوشت هم در میان صحبت‌های متولیان این صنعت شنیده می‌شود؛ از جمله می‌توان به افزایش قاچاق دام (سبک و سنگین) و بدتر از همه کشتار دام مولد (گاو شیری) اشاره کرد.

سید احمد مقدسی رئیس انجمن صنفی گاوداران ایران معتقد است که دامدار در شرایط بسیار سخت اقتصادی به سر می‌برد و برای تأمین نقدینگی لازم جهت خرید غذا برای دام، مجبور به فروش دام مولد شده است.

هشدار نسبت به بحرانی مهم تر از گرانی و واردات گوشت؛ آیا برای تأمین شیر هم باید به فکر واردات باشیم؟

این فعال صنعت دامپروری و دامداری کشور در گفت وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی اظهار داشت: امسال وقتی قیمت شیر خام به ۲۰۰۰ تومان تعیین شد، صنایع لبنی مدعی شدند روزی ۳۰۰۰ تن کمبود تولید داریم، یعنی در سال حدود ۲ میلیون تن شیرخام. این در حالی است که امسال تولید شیرخام نه تنها کم نشده است، بلکه ۵٫۷ درصد هم رشد تولید داشته‌ایم، ولی نکته اساسی اینجاست که شیرخام تولیدی، جابجا شده است. یعنی قبلاً کارخانه‌های لبنی، شیر خام را از گاودار می‌خریدند و به کارخانه تولید شیر خشک می‌دادند و کارمزدی شیرخشک را در انبارهای خود ذخیره می‌کردند. ولی الآن رابطه گاودار با کارخانه تولید شیرخشک مستقیم شده است.

مقدسی معتقد است که این اتفاق باعث تحریک بازار شد و همچنین به دلیل نوسانات نرخ ارز، صادرات غیرنفتی ازجمله صادرات شیرخشک، رونق پیدا کرد. به گونه‌ای که در سه چهار ماه اول سال، حدود ۳۰ میلیون دلار صادرات شیر خشک با کیفیت بسیار عالی به نوزده کشور داشتیم. بازارهای این کشورها با تلاش بسیار به دست آمده بود، ولی یک‌باره با ممنوعیت صادرات، بازارهای جهانی را از دست دادیم.

مقدسی در ادامه گفت وگو با بیان اینکه کارخانه‌های لبنی در کشور از طریق دو ابزار شیرخشک و کره، همواره گاودار، کارخانه‌های شیرخشک و همچنین دولت را مدیریت می‌کردند، اظهار داشت: اما روند تولید شیرخشک و صادرات آن، باعث شد که کارخانه‌های لبنی احساس خطر کرده و فکر کردند که ابزارهای کنترلی خود را از دست داده‌اند؛ بنابراین، کارخانه‌های لبنی با لابی خیلی قوی با وزارت صمت از اول شهریورماه ۹۷، صادرات شیرخشک و حتی پودر آب‌پنیر را هم ممنوع کردند.

همچنین نکته جالب اینجاست که وزارت صمت صادرات کره را هم ممنوع کرد، ولی در ابلاغیه خود این ممنوعیت را محدود به وزن بالای ۵۰۰ گرم تعیین کرد. این در حالی است که هم‌زمان با ممنوعیت صادرات کره، کارتن‌هایی با وزن ۲۵ کیلوگرم کره با ارز ۴۲۰۰ کشور وارد می‌شود و درنهایت به بسته‌بندی‌های ۵۰ گرمی یا ۱۰۰ گرمی تبدیل و از کشور صادر می‌کردند. یعنی با ارز دولتی وارد و با ارز آزاد صادر می‌شود. همچنین کارخانه‌های که اهرم‌های شیرخشک و کره را از دست ‌رفته می‌دیدند، درخواست واردات ۲۵ هزار تن شیرخشک با ارز دولتی به کشور را از وزارت صمت داشتند؛ هرچند با مقاومت وزیر جهاد کشاورزی، این درخواست مورد قبول هیأت وزیران و شورای اقتصادی دولت قرار نگرفت. پس در نتیجه اهرم شیرخشک از دست کارخانه‌های گرفته شد و حالا به سراغ اهرم کره رفته‌اند تا بتوانند دوباره به گاودار فشار وارد کنند و نرخ خرید شیرخام را پایین بیاورند.

هم اکنون کارخانه‌ها به بهانه حمایت از مصرف‌کننده و کنترل بازار، کره وارد می‌کنند. درحالی‌که صادرات کره تولید داخل ممنوع است. این کارخانه‌های به‌جای مصرف خامه تازه داخلی در تولید محصولات، شروع به استفاده از کره با ارز ۴۲۰۰ تومانی در تولید محصولات لبنی خود کردند. این کار ازنظر اقتصادی توجیه ندارد، زیرا هر یک‌دهم چربی تولید داخل را ۲۰ تومان نرخ‌گذاری کرده‌اند، ولی هر یک‌دهم چربی (کره) وارداتی را با ارز دولتی، به ۳۵ تومان است. این کار کارخانه‌ها، گواه این ضرب‌المثل هست که “مرغ همسایه غازه؟!” این در حالی است که دبیر ستاد تنظیم بازار سؤال کردند که این چه منطق اقتصادی است؟ پاسخ دادم: کارخانه با این کار ضرر نمی‌کند بلکه سرمایه‌گذاری می‌کند. زیرا درنهایت به دنبال این است که قیمت ماده اولیه تولید محصول یعنی شیر خام را کاهش دهد و به نرخ دلخواه خود بخرد و در نتیجه دامدار دچار مشکلات بیشتری شود.

درنتیجه حالا کارخانه‌های لبنی به‌ جای مصرف خامه در تولیدات، از کره وارداتی استفاده می‌کنند. قیمت خامه تولید داخل (هر یک درصد) که ۲۸۰ تومان بود، امروز به ۲۰۵ تومان کاهش پیدا کرده و در نتیجه قیمت هر کیلو شیر خشک هم که ۱۸۹۰۰ تومان بود امروز به ۱۶۰۰۰ تومان رسیده است. در این شرایط بزرگ‌ترین کارخانه لبنی کشور که مدعی بود روزی ۱۲۰۰ تن شیر کمبود دارم و درخواست مجوز واردات شیر خشک را داشت، الآن روزی ۵۰۰ تن شیر در کشور خشک می‌کند و خودش تبدیل به فروشنده شیرخشک در کشور شده است. زیرا با این کار به دنبال مدیریت و کاهش نرخ شیرخشک به مرز ۱۶۰۰۰ تومان است. در پاسخ به این که نتیجه این مسیر کارخانه‌های چه خواهد بود باید گفت: وقتی قیمت خامه تولیدی در کارخانه شیرخشک، به ۲۰۵ برسد و پس‌ازآن بهای شیرخشک هم به ۱۶۰۰۰ تومان کاهش پیدا کند، شاهد افت نرخ شیرخام از رقم مصوب ۲۰۰۰ تومان به ۱۸۰۰ تومان خواهیم بود. که در حال حاضر در استان‌های اصفهان و خراسان رضوی که قطب تولید شیرخام در کشور هستند، شاهد نرخ ۱۸۰۰ تومانی برای خرید شیر خام هستیم و دامداری که در شرایط فعلی، بهای تمام‌شده شیر را ۲۳۰۰ تومان برآورد می‌کند، چگونه می‌توان با نرخ ۱۸۰۰ تومان به فعالیت خود ادامه دهد؟

دامدار در حال حاضر با بحران تأمین نهاده‌های دامی روبروست، زیرا کشتی‌ها به بنادر رسیده و بار موجود است، ولی مشکل انتقال ارز داریم، هرچند در این روزها این مشکل تا حدودی برطرف شده است، حدود یک ماهی که مشکل انتقال ارز وجود داشت، تأثیر منفی در روند تولید صنعت دامداری گذاشت.

سویای وارداتی که دولت ۲۴۵۰ تومان تعیین کرده است تا ۳۵۰۰ تومان هم افزایش داشته و به دست دامدار می‌رسد آن‌هم به‌صورت نقدی. این در حالی است که دامدار شیر تولیدی را به کارخانه‌ها می‌فروشد و دو ماه بعد باید منتظر واریز پول شیرخام باشد. این در حالی است ماشین تولید دامدار، ماشین زنده (گاو) است و نمی‌تواند دامدار این ماشین را خاموش کند تا پول بدست آورد. درنتیجه گاودار بیچاره مجبور می‌شود علی‌رغم میل باطنی، گاو مولد (گاو شیری) را که ۲۵ کیلو شیر در روز تولید می‌کند به کشتارگاه بفرستند، مثلاً از هر ده گاو، دو گاو را به کشتارگاه بدهد تا بتواند با پول این دام‌ها، غذای گران برای بقیه دام‌ها بخرد. توجه به اینکه نکته ضروری است که بدانیم کشورمان در این سال‌ها توانسته است در کنار کشور کانادا، سرانه تولید گاوهای شیری را به رقم ۱۰ تن و ۲۰۰ کیلوگرم برساند و پس از آمریکا جایگاه دوم را کسب کند؛ هرچند باید توجه داشت که گاوی که در این ایران به این سطح از تولید رسیده است، متعلق به هلند بوده و سرانه تولید این گاو در کشور هلند، ۹ تن و ۸۰۰ کیلوگرم است؛ درنتیجه نشان می‌دهد که توجه به این صنعت بسیار مهم است.

مقدسی در ادامه بیان کرد: شما ببینید وقتی قیمت شیر خام را در مسیر کاهشی قرار داده‌اند و پرداخت‌ها را هم طولانی‌مدت (بیش از ۲ ماه) کرده‌اند و از طرفی هم هزینه‌های دامدار روزبه‌روز رو به افزایش است و نهاده‌ها گران‌تر می‌شود و فروشنده نهاده‌ها هم پول را قبل از تحویل به‌صورت نقدی درخواست می‌کند، خب گاودار نقدینگی هم ندارد و نمی‌تواند تولید را هم متوقف کند، پس ناچار می‌شود گاو شیری را از چرخه خط تولید خود حذف کند.