چه مراسم‌هایی در مشهد در ایام محرم برگزار میشود

ماه محرم، اولین ماه از ماه‌های قمری است که در میان مسلمانان جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان ماهی برای سوگواری و یادبود شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه کربلا شناخته می‌شود. این واقعه که در دهم محرم سال ۶۱ هجری قمری رخ داد، نقطه عطفی در تاریخ اسلام و مذهب شیعه محسوب می‌شود و نمادی از مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از حق و حقیقت است. ایران هم یک کشور مسلمان است که مراسم‌های زیادی در این ماه در گوشه و کنارش برگزار می‌شود، اما مراسمات محرم مشهد که قطب زیارتی ایران است، متفاوت‌ترین مراسمات محرم در ایران است که در این مقاله آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

حال و هوای مشهد در محرم

مشهد یک شهر مذهبی است و در آـن هیئات عزاداری متعددی وجود دارند که در ایام محرم به خیابان‌ها و میادین شهر می‌آیند و با نوحه خوانی و سینه زنی به سوگ شهادت امام حسین (ع) و یارانش می‌نشینند. این هیئات از اقشار مختلف مردم تشکیل شده‌اند و هر کدام سبک و سیاق خاص خود را در عزاداری دارند. به همین خاطر در ایام محرم به ویژه روزهای خاص آن، بلیط قطار تهران مشهد به سختی قابل تهیه است و اگر دوست دارید این مراسم را از نزدیک ببینید، باید حتماً از خیلی قبل‌تر به فکر تهیه بلیط باشید.

در این مراسم‌ها، مداحان به مرثیه‌سرایی و ذکر مصائب اهل بیت (ع) می‌پردازند، هیئت‌های عزاداری در خیابان‌ها و میادین شهر به راه می‌افتند و با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به سوگ امام حسین (ع) و یارانش می‌نشینند. عزاداران در این مراسم با لباس‌های مشکی و پرچم‌های عزا در غم و اندوه اهل بیت (ع) عزاداری می‌کنند. حال به بررسی برخی از مشهورترین مراسم‌های زیر پوست این شهر می‌پردازیم.

توجه داشته باشید که به علت تعداد بالای مسافر در این ایام به مشهد، باید حتماً در تهیه بلیط و تاریخ سفر دقت بالایی به خرج دهید و بلیط رفت و برگشتتان را باهم تهیه کنید تا دچار مشکل نشوید. اگر از تهران به مشهد سفر می‌کنید، حتماً در همان ابتدا بلیط قطار مشهد تهران را هم رزرو کنید.

مراسم اذن

طبق یک سنت قدیمی عزاداران در آخرین جمعه ماه ذی‌الحجه شروع به سیاه کردن تکیه و حسینیه می‌کنند و با شروع ماه محرم پرچم سبزرنگ حرم امام رضا (ع) با پرچمی سیاه‌رنگ تعویض می‌شود. این مراسم سیاه‌پوشی تا آخر ماه صفر ادامه دارد و در این مدت نقاره‌های حرم نمی‌نوازند.

مراسم علم‌گردانی و بازار روی

در همه تکیه‌ها و حسینیه‌های مشهد خارج شدن از تکیه برای بازار روی آداب خاصی دارد. در این مراسم (علم) که نماد هیئت است به دست یک جوان سید داده می‌شود و ابتدا او از تکیه خارج شده سپس نوحه‌خوان‌ها و افرادی که مادرشان سید است و بعد روحانیون و بقیه بزرگان و افراد از درب خارج می‌شوند و این مراسم یکی از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم عزاداری در ماه محرم در مشهد است.

این مراسم از روز اول محرم برگزار می‌شود و همه مسیر‌ها در انتها به حرم مطهر منتهی می‌گردند و چون درگذشته از بازار جنب حرم وارد حرم می‌شدند به همین دلیل به آیین بازار روی معروف شده است و هر دسته با علم مخصوص خود وارد حرم شده و سپس دسته‌ها با هم عزاداری می‌کنند. در این مراسم، خیل عظیمی از زائران و عزاداران حسینی با لباس‌های مشکی و پرچم‌های عزا، در مسیر حرکت علم امام حسین (ع) حاضر می‌شوند و با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به سوگ شهادت امام حسین (ع) و یارانش می‌نشینند.

علم امام حسین (ع) که به “علم شاه‌حسین” نیز معروف است، از جنس چوب و فلز است و در آن آیات قرآن، احادیث و اشعاری در وصف امام حسین (ع) و یارانش نوشته شده است.

این مراسم بسیار باشکوه است و مردم از تمام شهرهای ایران سعی می‌کنند تا حتماً در این مراسم شرکت داشته باشند تا علاوه‌بر اعلام ارادتشان به امام حسین (ع) و یارانش، از این مراسم هم فیض ببرند.

جالب توجه است که با توجه بالابودن درخواست بلیط‌های قطار، در این بازه زمانی، هیچ تغییری روی قیمت بلیط قطار تهران مشهد رجا و دیگر شرکت‌ها اعمال نمی‌شود تا همگان بتوانند خودشان را به مشهد برسانند و فیض ببرند.

روضه‌خوانی کرسی خوانی

یکی دیگر از آداب ماه محرم است این مراسم با ورود به هیئت‌ها به حرم اجرا می‌شود. در این مراسم نوحه‌خوان بر روی یک کرسی یا چهارپایه رفته و نوحه‌سرایی می‌کند و عزاداران در گرد او حلقه می‌زنند و همراه می‌شوند. در طول ماه محرم، در مساجد، حسینیه‌ها و تکیه‌ها، مراسم روضه‌خوانی و سخنرانی برگزار می‌شود.

مراسم خیمه سوزان

از دیگر آداب ماه محرم مشهد مراسم خیمه سوزان است که به یاد سوزاندن خیمه‌های کربلا اجرا می‌شود و شبیه به تعزیه‌خوانی است. بزرگ‌ترین شبیه‌خوانی مشهد در تکیه کرمانی‌ها در خیابان شوشتر ۷ است که بیشتر از ۲۰۰ سال قدمت دارد.

مراسم شله پزان

شله مشهدی، غذایی سنتی و نذری است که به طور خاص در ایام ماه محرم و صفر در مشهد پخته و توزیع می‌شود. این غذا از گندم، گوشت، حبوبات و ادویه‌جات تهیه می‌شود و به دلیل طعم لذیذ و ارزش معنوی که دارد، از محبوبیت خاصی در بین مردم مشهد برخوردار است.

پخت شله در مشهد، آداب و رسوم خاص خود را دارد. این غذا معمولاً در دیگ‌های بزرگ و در مکان‌های عمومی مانند صحن حرم مطهر امام رضا (ع)، حسینیه‌ها و تکیه‌ها پخته می‌شود. افراد داوطلب به طور رایگان در پخت شله شرکت می‌کنند و آن را به‌عنوان نذری برای ائمه اطهار (ع) و برای سلامتی و شفای بیماران طبخ می‌کنند. شله معمولاً به همراه نان، کشمش، دارچین و زعفران سرو می‌شود.

مراسم روز عاشورا و تاسوعا در مشهد

عاشورا و تاسوعا، فرصتی برای مسلمانان، به‌ویژه شیعیان، است تا با یاد و خاطره امام حسین (ع) و یاران باوفایش، درس ایثار، فداکاری و ظلم‌ستیزی را بیاموزند و در مسیر حق و حقیقت گام بردارند.

بازار روی در روز تاسوعا و عاشورا در همه مسیر‌ها از هر کوی و برزنی شروع و به حرم مطهر ختم می‌شود و در برخی از مناطق، رسم است که در این دو روز، نذری پخش می‌شود. نذری‌ها می‌توانند شامل غذا، چای، شربت، خرما و… باشند. همچنین در این دو روز، بسیاری از مردم به غبارروبی و عطرافشانی قبور شهدا می‌روند.

شام غریبان در مشهد

آیین شام غریبان، یکی از مهم‌ترین مراسم عزاداری در ماه محرم است که در شب یازدهم محرم، به یاد مظلومیت و غربت اهل‌بیت امام حسین (ع) بعد از واقعه کربلا برگزار می‌شود. در مشهد، شام غریبان در حرم مطهر امام رضا (ع) و سایر مساجد و تکایا برگزار می‌شود.

روشن‌کردن شمع و چراغ در حرم مطهر و صحن‌های آن بخش مهمی از مراسم است. در این آیین خدام حرم در صف‌های منظم درحالی‌که هر یک شمعی به دست دارند برای عرض تسلیت به سمت حرم حرکت می‌کنند عزاداران در پی آنان داخل می‌شوند و همچنین در مساجد و تکایا عزاداران نیز با روشن‌کردن شمع به عزاداری و درخواست مرادشان اقدام می‌کنند.

سخن پایانی

ماه محرم در تمام کشورهای مسلمان حال و هوای معنوی خاصی دارد و ایران یکی از کشورهای پیشتاز مراسمات خاص این ماه است. مشهد هم به‌واسطه داشتن حرم امام رضا (ع) از این قاعده مستثنی نیست و مردم این شهر در کنار زائرانی که برای درخواست حاجات و دیدن این مراسم‌ها به این شهر سفر می‌کنند، این حادثه ناگوار را عزا می‌گیرند.